Sluipmoord op het stakingsrecht

Vorige week werd in De Tijd een artikel geplaatst onder de kop “Regering legt kleine spoorbonden lam”[i]. Stakingen van de machinistenbonden OVS en ASTB zouden in de toekomst illegaal worden. Het leek alsof dit kaderde in het najaarsoffensief van de regering. In het Staatsblad van 7 september was echter al een wet verschenen “houdende diverse bepalingen inzake mobiliteit” (een wet van 3 augustus) met daarin enkele opmerkelijke passages. Het stakingsrecht van NMBS-personeel bleek al “geregeld”.

Hoe het was

België heeft het (Herziene) Europees Sociaal Handvest geratificeerd. Hierdoor hebben de werknemers een recht op collectieve actie (met inbegrip van het stakingsrecht). Hieraan kunnen beperkingen worden opgelegd. Deze moeten echter “bij de wet zijn voorgeschreven en in een democratische samenleving noodzakelijk zijn voor de bescherming van de rechten en de vrijheden van anderen en voor de bescherming van de openbare orde, de nationale veiligheid, de volksgezondheid of de goede zeden”. Zo moeten bv. havenarbeiders levend vee lossen tijdens een staking, mogen militairen het werk niet neerleggen, enz.

Bij NMBS hadden de representatieve organisaties, de erkende organisaties en de aangenomen organisaties de mogelijkheid om een stakingsaanzegging in te dienen. Dit moest tien dagen op voorhand gebeuren. Ten gevolge van een arrest van de Raad van State konden wilde stakingen (dus stakingen waarbij de aanzegging niet werd gerespecteerd) gesanctioneerd worden met een tuchtstraf.

Hoe het is (geworden)

Door een aanpassing van de wet wordt de mogelijkheid om een procedure van aanzegging en overleg naar aanleiding van sociale conflicten te starten nu beperkt tot de representatieve en erkende organisaties. Dit impliceert dat zeker ABVV en  ACV en misschien ACLVB een actie kunnen aankondigen in zoverre de organisatie 10% van het personeel vertegenwoordigt; OVS en ASTB kunnen alleszins geen stakingsaanzegging meer doen.

De regering voelt wel aan dat deze nieuwe marsrichting voor discussie vatbaar is en heeft in de memorie van Toelichting getracht haar standpunt uitgebreid te rechtvaardigen. De argumentatie is echter rommelig en overtuigt niet.

De legitieme doelstelling van de wetswijziging zou er o.a. in bestaan dat deze werkwijze het recht op een menswaardig leven wil beschermen, het recht op arbeid en het recht op een gezond leefmilieu (sic). Uiteraard zouden leden van OVS en ASTB nog kunnen staken maar alleen in zoverre de bonden met initiatiefrecht de staking hebben aangezegd. Vervolgens stelt men dat de nieuwe regeling volledig in de lijn ligt van het (Herziene) Europees Sociaal Handvest en van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. In het advies van de Raad van State over het wetsontwerp werden alleszins kanttekeningen geplaatst. Zo vraagt de Raad zich af waarom organisaties die vroeger wel de mogelijk hadden om een aanzegging te doen, dit plots niet meer hebben. In de memorie van toelichting vinden we alleszins geen verklaring terug die de verdenking wegneemt dat dit louter een politieke maatregel is. De regering denkt geen risico te nemen omdat het scenario gekopieerd is van de wet tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst.

Voor de fusie van Rijkswacht en politie mochten rijkswachters niet staken. Indien de politie het werk neerlegde, nam de Rijkswacht de taken over. Door de samensmelting heeft men naar een compromis moeten zoeken: de politieambtenaren mogen staken maar alleen indien een bepaalde procedure wordt gevolgd. Zo kunnen alleen erkende syndicale organisaties een aanzegging indienen. Deze regelgeving betrof evenwel een volledig nieuwe situatie (namelijk een eenheidspolitie) en in de schoot van de Internationale Arbeidsorganisatie wordt algemeen aanvaard dat aan het stakingsrecht van politiediensten kan worden beperkt. Wat de regeling voor het spoor betreft is er – op het vlak van de collectieve actie – echter geen nieuwe situatie. Daarnaast ziet iedereen het belang in van de continuïteit van politiediensten, maar van het spoor….? De nieuwe regeling vloekt alleszins met de geest van de Wet van 24 mei 1921 tot waarborging van de vrijheid van vereniging. Wie mee een beslissing om te staken wil forceren, moet lid worden van een vakbond die een staking mag aanzeggen. De zogenaamde “negatieve syndicale vrijheid” komt in het gedrang.

Hoe zal het nu verder gaan? Waarschijnlijk zullen OVS of ASTB toch een staking uitlokken. Dit zal onvermijdelijk sancties genereren die dan zullen worden aangevochten voor de Raad van State. Deze zal eventueel prejudiciële vragen stellen aan het Grondwettelijk Hof. Het gelijkheidsbeginsel kan immers geschonden zijn. Leden van een representatieve en erkende organisatie kunnen wel en anderen geen staking aanzeggen. Of we ons veel illusies moeten maken, is maar de vraag. Het Grondwettelijk Hof staat niet onmiddellijk bekend omwille van zijn kennis van/ voorliefde voor rechten van vakbonden. Indien de organisaties nul op het rekest krijgen, kunnen zij eventueel nog naar supranationale instanties (Freedom of Association Committee van de ILO, het Europees Hof voor de Rechten van de Mens,….). Maar zal dat iets opleveren?

Misprijzen voor de grondrechten

Deze regering heeft niets anders dan misprijzen voor de (grond)rechten van werknemers. Hoe anders te verklaren dat het stakingsrecht wordt beknot door middel van een wet die stealth mode wordt gestemd zonder enig maatschappelijk debat? Ik wist tot vorige week alleszins niet van het bestaan ervan.

En sliep de oppositie? De kleurenvakbonden bleven buiten schot en misschien is dat de reden waarom zedig werd gezwegen. Maar is de toon niet gezet? Is dit geen precedent om verder te experimenteren? En zullen de kleurenvakbonden dan nog buiten schot blijven?

Deze gang van zaken illustreert eens te meer dat grondrechten geen rechten zijn maar pure ideologie. Het stakingsrecht wordt minimalistisch ingevuld en moet wijken voor andere rechten waarvan de inhoud pour les besoins de la cause wordt ingekleurd. Waarom beroept men zich eens niet op een recht op menswaardig leven om de overvolle treinen op de spits aan te pakken? En het recht op arbeid? Waarom gebruikt men dat niet om de directie van Caterpillar te veroordelen?