Temidden van wijdverspreide publieke kritiek heeft de oprichter van Facebook, Mark Zuckerberg, zijn bedrijf omgedoopt tot Meta. Het vermeende doel van deze naamsverandering is beter af te stemmen op het zogenaamde Metaverse-project.
Lees het originele artikel hier.
Virtuele sociale media
Het concept van het Metaverse is niet nieuw. De term werd in 1992 bedacht door sciencefictionschrijver Neal Stephenson. Veel technologiebedrijven werken al jaren rond het concept en creëerden virtuele wereldplatforms zoals Second Life en populaire videogames zoals Fornite en GTA Online. Deze metaversen, of virtuele werelden, hebben hun eigen virtuele ruimtes en zelfs virtuele economieën.
De echte reden voor Zuckerbergs handelen is niet moeilijk te vatten. De nieuwe naam roept een futuristisch, zelfs visionair beeld op rond de controversiële techgigant. Het zorgt ervoor dat het bedrijf van Zuckerberg in het nieuws komt met iets anders dan datamining.
Hoe dan ook, we moeten het Metaverse-project zelf niet volledig afschrijven vanwege cynische manoeuvres door tech-kapitalisten. In zijn aankondiging verklaarde Zuckerberg enthousiast zijn voornemen om een virtueel universum te bouwen op een grotere schaal dan al zijn voorgangers. Nu zijn vlaggenschipproduct, het sociale netwerk Facebook, steeds ouder wordt, zijn hij en zijn aandeelhouders wanhopig op zoek naar het volgende grote ding.
Innovatieve virtuele realiteit (VR) lijkt gewoon een nieuwigheid dat goed kan verkopen. Sommige meer fantasierijke kapitalisten zien VR zelfs als een mogelijke ontsnapping - niet alleen uit verveling - maar ook uit de tegenstellingen van het kapitalistische systeem.
Virtueel consumeren
Wanneer het Metaverse wordt ontdaan van zijn grootse en hyperbolische retoriek, komt het in wezen neer op een virtueel sociale-mediaplatform. Een virtuele ruimte waarvan techneuten hopen dat ze een virtuele economie kan ondersteunen. Zuckerberg toonde virtuele werkvergaderingen, concerten, virtuele games met vrienden en belangrijker nog, een breed scala aan virtuele producten te koop, van outfits tot meubels.
Het Metaverse zou de gebruiker hypothetisch in staat stellen om fysieke objecten uit de echte wereld naar de virtuele wereld te vertalen. Kan je je niet veroorloven om een huis in de echte wereld te kopen? Maak je geen zorgen; je kan een penthouse-appartement in het Metaverse bekomen!
Omgekeerd zou het Metaverse gebruikers ook in staat stellen virtuele objecten in de echte wereld te brengen of ze in ieder geval in de echte wereld te projecteren, á la Pokemon Go – herriner u de zomerrage uit 2016 - of bepaalde smartphonefilters. De potentiële commerciële implicaties van het Metaverse zijn duidelijk. Adverteerders zouden advertenties in het dagelijks leven van de consument kunnen verweven op manieren die voorheen niet mogelijk waren.
Maar Meta zou ook op meer inventieve manieren kunnen profiteren van hun nieuwe platform. Fysieke goederen kunnen gemakkelijk gekoppeld worden aan virtuele beloningen. Zodra een platform als het Metaverse wijdverspreid is, kunnen virtuele producten een eigen 'economie' vormen.
Oneindig veel kopieën
Digitale goederen zijn buitengewoon aantrekkelijk vanuit het perspectief van de kapitalist. Hoewel arbeiders de producten in kwestie nog zouden moeten ontwerpen en ontwikkelen, zou een virtueel product min of meer tot in het oneindige kunnen worden gekopieerd, zonder een evenredige toename van menselijke arbeid.
Natuurlijk bestaat de virtuele wereld niet als een puur abstracte wereld. Net als de rest van het internet heeft de infrastructuur die nodig is om het Metaverse te ondersteunen een onontkoombare fysieke kwaliteit. Toch gedragen virtuele goederen zich net als andere software. Eenmaal ontworpen en ontwikkeld, kan elke volgende reproductie ervan potentieel leiden tot een steeds grotere meerwaarde voor de kapitalist.
Zelfs als we zouden aannemen dat het ontwerpen en de ontwikkeling van een blok kantoorgebouwen evenveel arbeid vergt in zowel de fysieke wereld als in het Metaverse, is dit kantoorgebouw in het laatste geval herhaaldelijk en gemakkelijk reproduceerbaar. Het Metaverse kan echter niet ontsnappen aan de echte wereld. Het zouden nog steeds arbeiders zijn die de inhoud produceren en kapitalisten zouden zich nog steeds de winst toe-eigenen.
'Virtuele gelijkheid'?
Ook bredere belangen van de heersende klasse komen tot uiting in het Metaverse-project. Sommige managers in Silicon Valley zien virtual reality als een magisch middel om aan de tegenstellingen van het kapitalisme te ontsnappen.
John Carmack, een voormalig directeur van de VR-dochteronderneming van Meta, heeft duidelijk gemaakt dat hij deze technologie ziet als een middel om de verontwaardiging van de bevolking over de ongelijke verdeling van rijkdom weg te werken. Volgens Carmack:
“Virtual Reality maakt het mogelijk de wereld die je wou te creëren. Het is op aarde niet mogelijk om iedereen alles te geven wat ze zouden willen… Mensen reageren negatief op al het gepraat over economie, maar het is toebedelen van middelen. Je moet beslissingen nemen over waar dingen naartoe gaan. Economisch kan je in virtuele zin veel meer waarde leveren aan veel mensen.”
Met andere woorden, de kapitalistische klasse is niet van plan om zelfs maar een fractie van hun materiële rijkdom op te geven. De arbeidersklasse moet leren tevreden te zijn met de digitale versie van de luxe die in de fysieke wereld voortdurend buiten hun bereik ligt. Op de vraag wat de massa moet doen als ze geen brood heeft, geeft de heersende klasse hetzelfde antwoord als altijd:
"Laat ze (virtuele) taart eten!"
Helaas voor tech-miljardairs zoals Zuckerberg, kan het kapitalisme zijn organische tegenstellingen niet overwinnen doormiddel van technologische oplossingen. We leven allemaal in een materiële realiteit, waar zelfs virtuele goederen fysieke arbeid nodig hebben om ze te kunnen leveren. Virtuele producten kunnen uw kinderen niet voeden en virtueel geld kan u niet helpen uw huur te dekken.
VR-uitrusting: een nieuwe markt
Tegenwoordig heeft slechts een klein deel van de bevolking VR-apparatuur. En hoe uitgebreid en aanlokkelijk Meta het digitale themapark ook maakt, het zal voor iedereen waardeloos zijn zonder VR-uitrusting. Om dergelijke apparatuur breed toegankelijk te maken, zijn intensieve winning van mineralen, fabricage van ingewikkelde componenten, assemblage, levering aan consumenten, onderhoud en natuurlijk vervanging vereist. De meeste technologische producten hebben immers een bewust korte levensduur.
Deze tendens naar constante vervanging - of die nu wordt veroorzaakt door geplande veroudering of concurrentie tussen producenten - vereist een duizelingwekkende hoeveelheid menselijke arbeid, vooral wanneer men rekening houdt met de eisen van steeds onstabielere wereldwijde toeleveringsketens.
De fundamentele tegenstelling van het kapitalisme is dat kapitalisten, om winst te maken, de arbeidersklasse als geheel minder moeten betalen dan de waarden die ze creëert. Zelfs als de technologie goedkoper wordt, zoals de zogenaamde wet van Moore suggereert, zullen veel werknemers zich nooit VR-apparaten kunnen veroorloven.
Ongelijkheid, zowel virtueel als fysiek
Deze tegenstrijdigheid van het kapitalisme gooit een natte handdoek over het fundamentele probleem dat Carmack denkt dat VR zou kunnen oplossen: de ongelijke verdeling van rijkdom. Onder het kapitalisme wordt de kloof tussen de rijkdom van de arbeiders en die van de kapitalisten steeds groter. Dit betekent dat werknemers steeds minder geld te besteden hebben aan deze apparaten, om nog maar te zwijgen van alle digitale kleding, kunst en gebouwen die Zuckerberg en co. hen wil verkopen!
Er zijn ook tijd- en ruimteoverwegingen. Voor veel werknemers wordt de werkdag langer, zelfs als de reële lonen dalen, waardoor hypothetische Metaverse-klanten minder tijd hebben om te genieten van Meta's virtuele utopie. Veel arbeiders worden gedwongen om in extreem krappe wijken te leven, waar VR niet bijzonder levensvatbaar is. Weinig mensen zullen willen betalen voor een ruim virtueel paleis als ze geen twee stappen kunnen zetten zonder tegen hun echte muren, meubels en kamergenoten te botsen. Natuurlijk ontsnappen zulke alledaagse, materiële zorgen aan de aandacht van de heersende klasse, die tijd over heeft om digitale landschappen te verkennen vanuit het comfort van hun echte herenhuizen.
Geen escapisme, maar revolutie
De obsessie van de kapitalisten met VR is niets nieuws. Idealisme en de belofte van een gelukkiger bestaan in het hiernamaals zijn steeds de laatste toevlucht geweest van een aftakelende heersende klasse. De overtuiging dat we ons collectief kunnen terugtrekken in een volledig kunstmatige wereld is slechts de nieuwste versie van dit 'taart in de lucht'-thema. In ruil voor investeringen in zijn nieuwe plan belooft Zuckerberg de meest absurde, maar hardnekkige fantasie van onze heersers te realiseren: het idee dat ze zonder ons kunnen overleven.
Maar de kapitalisten zitten gevangen in een onoplosbare tegenstelling: de noodzaak om hun arbeiders zo min mogelijk te betalen, terwijl ze mensen ertoe aanzetten hun goederen te blijven kopen. Er is geen technologische oplossing voor dit probleem. Alleen een sociale revolutie die de winst volledig afschaft, zal ons in staat stellen om echt te ontsnappen aan de ellende van onze huidige realiteit.
