Eind september stemden de Schotten in een referendum over hun mogelijke onafhankelijkheid van het zogenaamde Verenigde Koninkrijk. Deze volksraadpleging was een echte politieke aardverschuiving. De politieke campagne hierrond schudde de hele Schotse maatschappij door elkaar. Zelfs de minst politieke kiezer geraakte er door gepolitiseerd. 85 procent nam bijvoorbeeld deel aan het referendum. Dat zijn meer dan 3 en een half miljoen kiezers. Er ging een groter aantal mensen stemmen dan ooit het geval was bij eender welke verkiezing in de geschiedenis van Groot-Brittanië. Hoewel een meerderheid tegen de onafhankelijkheid van Schotland stemde, was het resultaat een grote schok voor het Britse establishment.
De onafhankelijkheid werd verworpen, maar de ‘Yes’ stem scoorde 45 procent. Nooit tevoren kon de onafhankelijkheid van Schotland zoveel volk bekoren. Hiermee is niet alles gezegd. De ‘Yes’ stem was vooral een stem van de laagste inkomens, een stem van de arbeidersklasse. Neem Glasgow bijvoorbeeld, het hart van de Schotse arbeidersbeweging. In deze stad stemde een meerderheid voor onafhankelijkheid. Honderdduizenden arbeidersgezinnen brachten hun stem uit tegen het rotte Britse establishment; Volgens ons stemden ze eigenlijk minder voor het Schotse nationalisme dan tegen het soberheidsbeleid van Londen. Het was een stem voor een grondige sociale en politieke verandering in een nationalistisch kleedje.
Het bondgenootschap van Conservatieven, Liberaal Democraten en Labour leiders voerde actief campagne tegen ‘independence’. Hun aanhang in Schotland smolt naarmate de datum van de volksraadpleging naderde. Hoe meer mensen betrokken geraakten bij het referendum hoe meer de Yes stem aan steun verloor.
Westminster (het Britse parlement) en de regering zijn opgelucht met de uitslag. In Schotland heerst er veel ontgoocheling. Er is zelfs woede over deze gemiste kans voor een grondige verandering. Sommige linkse groepen zoals de Scottish Socialist Party zagen in een onafhankelijk Schotland een kans om een progressiever beleid te voeren, ‘bevrijd van het neoliberalisme van Londen’.
Het soort onafhankelijkheid dat ter stemming lag had echter niets te maken met socialisme. De belangrijkste partij, de Scottish National Party (SNP), heeft een heel andere visie van een onafhankelijk Schotland. De SNP ziet een onafhankelijk Schotland als door en door kapitalistisch. ‘Independent Scotland’ bleef volgens het programma van de SNP verbonden met de City van London (het financiële centrum), aangesloten bij de Europese Unie (en onderworpen aan de dictaten van Brussel), deel van de NAVO (een militaristisch verbond), onder het gezag van de Queen (niet bepaald een democratisch voorbeeld) en in het oog gehouden door de Bank of England (de SNP wenste het Britse pond te behouden). Om de grote bedrijven te verleiden of gerust te stellen, beloofde de SNP ook een vermindering van de belastingen op de bedrijven… Een kapitalistisch Schotland zou in andere woorden het soberheidsbeleid van London verder gezet hebben.
Natuurlijk verdedigen wij het recht van het Schotse volk om vrijuit haar relatie te bepalen met de rest van het Verenigde Koninkrijk. Maar anderzijds zijn we voor de eenheid van de arbeidersklasse en verzetten we ons ook tegen een kapitalistisch Schotland, tegen het Schotse nationalisme en de Scottish National Party.
In Schotland hebben veel linkse groepen zich laten meesleuren door het nationalistisch gevoel. Het minste greintje aan klasse analyse ontbrak hen, t.t.z. een analyse vertrekkende van de belangen van de arbeidersklasse in de strijd tegen het kapitalisme. De meeste linksen waren helemaal niet kritisch tegenover de SNP en omarmden de onafhankelijkheid met enthousiasme. Ze dachten dat een onafhankelijk Schotland de strijd voor het socialisme gemakkelijker zou maken.
De Britse regering heeft nu meer bevoegdheden beloofd voor de Schotse regering. We zullen zien wat de SNP, die de plak zwaait in de Schotse regering, met deze nieuwe machten gaat doen. In de huidige crisis kan dit enkel maar betekenen dat de SNP over meer bevoegdheden beschikt om de arbeidersklasse aan te vallen. Natuurlijk willen wij dat de Schotten en in het bijzonder de Schotse arbeidersklasse meer controle krijgt over hun eigen politiek bestel en hun eigen leven. Als we echt een greep op ons leven willen hebben, moeten we de grote ondernemingen en de City durven onteigenen. De ‘corporations’ bepalen het leven van miljoenen mensen. Iedereen, de gewone Schotten, de Welshmen, de Engelsen zou er beter bij varen. Maar om dit te bekomen is de eenheid nodig van de hele arbeidersklasse boven de nationale grenzen heen. Het Schots referendum leert ons dat er een reusachtige misnoegdheid is met het systeem. Er bestaat daarom een groot potentieel aan politisering bij diegenen die tot nu toe niet deelnemen aan de politiek, in het bijzonder onder de arbeidersklasse. Maar het referendum leert ons ook dat indien de linkerzijde er niet in slaagt een linkse, antikapitalistische en internationalistische uitdrukking te geven aan dit protest, nationalistische partijen het met een valselijk progressief discours kunnen kapen ten voordele van een door en door kapitalistisch beleid.
