Dit jaar vieren we 100 jaar Salvador Allende, aangezien de voormalige president van Chili is geboren in 1908. Het Salvador Allende Komite Antwerpen organiseerde daarom in samenwerking met het Zuiderpershuis een reeks activiteiten, waaronder de documentaire 'Salvador Allende' van Patricio Guzman. Om de band te leggen met de huidige verlinksing in Latijns-Amerika en de repercussies daarvan in België nodigden ze Wim Benda uit als spreker voor Handen Af van Venezuela. Je kan zijn toespraak hieronder lezen.
Goedenavond. Ten eerste wil ik de kameraden van het Salvador Allende Komité bedanken om de campagne Handen af van Venezuela en mezelf als spreker hier uit te nodigen. Het is een grote eer om te mogen spreken voor de verjaardag van Salvador Allende, een van de grote iconen van de linkerzijde in de 20e eeuw.
De film zal jullie kennis laten maken met de persoon Allende, maar ook met de politieke context waarin zijn regering aan de macht kwam begin jaren '70. Dat waren ongewone jaren, een moment waarop de zucht naar sociale verandering en de drang naar een rechtvaardige maatschappij de wereld op zijn kop zetten. Onlangs in mei vierden we nog 40 jaar mei '68. Dat was natuurlijk het studentenprotest in Frankrijk, gevolgd door de langste algemene staking. Maar de beweging beperkte zich niet tot Frankrijk. In de VS waren er de protesten tegen de Vietnamoorlog, in het Oostblok de Praagse Lente, in Mexico de studentenprotesten, in Pakistan het jaar nadien de revolutie onder leiding van Bhutto, en ook in 1969 de gigantische stakingsbeweging in Italië.
De verkiezingsoverwinning van Allende in Chili was een deel van deze internationale beweging voor sociale verandering. Het was een politiek hoogtepunt van deze beweging. In Chili daar ging het gebeuren. Daar zou een socialisme tot stand komen dat geen bureaucratische karikatuur was zoals in de Sovjetunie. Een democratisch socialisme.
Het heeft niet mogen zijn.
De film toont u de tragiek van Salvador Allende. Maar ook veel meer dan dat. Want als we spreken over Salvador Allende dan bedoelen we niet één persoon. Salvador Allende dat zijn duizenden, honderdduizenden, zelfs miljoenen mensen. Het opstaan van Salvador Allende was de opstand van een volk tegen eeuwen van onrecht. De moed van Allende is een weerspiegeling van de moed van het Chileense volk. De tragiek van Allende is de tragiek van het Chileense volk.
Het heeft niet mogen zijn.
Moeten we daar dan uit concluderen dat het niet kan? Nee.
Elke keer opnieuw komen de gewone mensen, de onderdrukten in opstand. Ze kunnen niet anders. De onrechtvaardige omstandigheden waarin zij moeten leven en werken, dwingen hen daar telkens toe. In een klassenmaatschappij zullen de uitgebuite klassen steeds opnieuw rebelleren. Welke tegenslagen en nederlagen ze ook hebben moeten verwerken. En elk nieuw verzet is een nieuwe kans op socialisme.
Het is trouwens opvallend dat Latijns-Amerika zo'n prominente rol speelt in die revolutionaire strijd. Ook vandaag weer waait de linkse wind vanuit dat continent. Deze keer aangevoerd door de Bolivariaanse Revolutie onder leiding van Hugo Chavez. Latijns-Amerika heeft een gigantische traditie op dat vlak, te beginnen bij de strijd van de indigenas tegen hun onderdrukking en later de strijd tegen de koloniale overheersing door Spanje en Portugal. 200 jaar geleden heeft Latijns-Amerika dat juk afgeworpen. Alleen... wat heeft dat veranderd voor de gewone mens? Latijns-Amerika zou een hemel op aarde kunnen zijn met haar rijke ondergrond en haar rijke bodem. Voor miljoenen mensen is het vandaag echter een hel van armoede. En miljoenen anderen moeten hard zwoegen voor een klein beetje welstand en zekerheid, zelfs op een moment dat de economie al jaren sterk groeit. Zo ver heeft 200 jaar kapitalisme hen gebracht.
Dat is de verklaring voor de Latijns-Amerikaanse hunkering naar socialisme. En Hugo Chavez heeft dat project enkele jaren geleden terug op de agenda gezet. Dat is een enorme verdienste. Het socialisme was dood verklaard, maar hij rakelde het op en begeesterde zo miljoenen mensen. Niet alleen in Venezuela, ook niet alleen in Latijns-Amerika, maar in heel de wereld. Weet u dat op betogingen in het Midden-Oosten en Marokko grote spandoeken van Chavez worden gedragen?
Net zoals Allende is Chavez al lang niet meer de naam van één mens. Het is de kreet van miljoenen verdrukten tegen hun onderdrukking. Toen ik in Venezuela was tijdens de presidentsverkiezingen van december 2006, liep ik de dag na de overwinning door Caracas. De sfeer was geladen. Overal zag je rode klederdracht. En op een bepaald moment klampte een oud moedertje mij aan, een abuela, ik schat haar rond de 80. Het was duidelijk een afstammeling van Afrikaanse slaven. Ze zag dat ik niet van daar was en ze wou haar gedachten aan mij kwijt. "Kijk naar mijn huid, ik ben een negerin. Mijn hele leven heb ik gedacht dat het ons lot is om onderdrukt te worden. Tot deze man kwam, Hugo Rafael Chavez Frias. Nu weet ik dat wij in vrijheid kunnen leven. En als ze dat proberen af te pakken dan zal ik Chavez met mijn bloed verdedigen."
Chavez is een synoniem voor revolutie en nu ook voor socialisme. Dat geeft ons inspiratie tot hier in België. Want ook hier is hetzelfde proces aan de gang. Het is geen toeval dat Erik De Bruyn, iemand die ook sterk betrokken is in de campagne voor een socialistisch Latijns-Amerika, vorig jaar vanuit het niets één derde van de stemmen kreeg bij de voorzittersverkiezingen in de SP.a. Begin juni betoogden 100.000 syndicalisten voor meer koopkracht. Het proces is ook in België duidelijk onderweg, en we staan nog maar aan het begin. Daarom wil ik u vragen uit deze documentaire geen pessimistische conclusies te trekken. Allende en de strijd voor socialisme is even weg geweest, even onder de oppervlakte. Maar vandaag staan we er terug.
