13
di, mei

Geschiedenis

Op 12 december 2003 hield het AMSAB een colloquium over Hendrik de Man. De hernieuwde aandacht voor zijn ideeën is quasi een cyclisch gegeven in de geschiedenis van de Belgische socialistische beweging. De Man, vooral bekend door zijn ‘Plan van de Arbeid’, evolueerde van vulgair marxist over ethisch socialist tot semi-fascist. Dit artikel wil aantonen dat de capitulatie van de Man voor het fascisme geen plotselinge en toevallige breuk was, maar wel de logische eindconclusie van een langdurige ideologische evolutie.

Tachtig jaar geleden, op 21 januari 1924, stierf Vladimir Illyich Oelyanov, de leider van de Russische revolutie en van de Communistische Internationale. Lenin, een pseudoniem dat ontstond in het illegale ondergrondse werk, was zonder twijfel de grootste revolutionair van zijn tijd, een groots man wiens leven mee de loop van de geschiedenis in de 20e eeuw bepaalde en uit wiens leven wij vandaag nog steeds kunnen leren om te strijden voor een betere toekomst.

Een heilige zijn is niet gemakkelijk, en allerminst in de zondige wereld van de 21e eeuw – of dit zou men toch denken. Maar paus Johannes Paulus II deelt deze mening duidelijk niet. Hij heeft er namelijk niet minder dan 474 geproduceerd tijdens zijn verblijf in het Vaticaan. Geen reden tot klagen dus over zijn productiviteit. De paus is een enthousiaste marktleider geworden in de wereld van de heiligenfabricatie.

Wat zijn de Verenigde Naties? In de vredesbeweging wordt dikwijls gehoopt dat de VN voor vrede kan zorgen in de wereld en een tegengewicht kan vormen op de agressieve politiek van de Verenigde Staten. In dit artikel overlopen we twee recente voorbeelden waar we de rol van de VN kunnen aan toetsen: Oost-Timor en de twee golfoorlogen tegen Irak. Deze artikels kunt u afzonderlijk lezen.

Op 21 augustus 1940 stierf de grote revolutionaire strijder, theoreticus en martelaar Leon Trotski aan zijn wonden, toegebracht tijdens een brutale aanval door een stalinistische agent. Als herdenking van de moord op Trotski publiceren we een afschrift van een toespraak die Esteban Volkov, de kleinzoon van Trotski, eind juli 2003 op een school in Barcelona gaf.

Twintig jaar geleden kende ons land een van de grootste stakingen uit haar geschiedenis, een staking die begon in de openbare diensten maar die zich uitspreidde naar de privé-sector. We publiceren hier een analyse die wij maakten in 1993, tien jaar na de septemberstaking. Vandaag voeren het spoor en de Post opnieuw acties, wat onze analyse zeer actueel maakt.

Roland Vanderbeke was een bevoorrechte getuige van, maar vooral een actieve deelnemer aan de stakingsbeweging van de openbare diensten in 1983. We laten hem hier aan het woord.

Rond 11 juli heerst nogal wat Vlaams-nationalistische mythevorming. We publiceren hier de eerste van twee teksten van Paul Lafargue, de schoonzoon van Marx. Zij zijn het perfecte tegengif voor het Vlaams-nationalisme dat 11 juli omgeeft en tonen dat het ging om een sociale strijd in plaats van een nationale strijd.

Deze tekst is het vervolg van het eerder gepubliceerde artikel van Paul Lafargue op deze website. Opnieuw maakt hij duidelijk dat het niet zozeer ging om ‘een conflict van de Vlamingen tegen de Frans(talig)en’ maar veeleer om een zeer complexe strijd tussen de klassen.

Alan Woods werd door de kleinzoon van Trotski, Esteban Volkov, uitgenodigd om deel te nemen aan een nieuwe documentaire over het leven en de ideeën van Leon Trotski. Het verhaal van Trotski's laatste jaren – zijn verbanning en dood – is al vele malen verteld, meestal op een triviale manier. Hier kijkt Alan Woods naar de kwestie, met behulp van Volkovs bedenkingen.

Verscheidene professoren trachten historische processen te interpreteren als het resultaat van 'goede' of 'slechte' individuen. Dus zeggen ze dat Stalin 'ongeëvenaard wreed' was. Dit is een puur subjectieve interpretatie van de geschiedenis. Het verloop van de geschiedenis kan niet verklaard worden aan de hand van een aantal individuen, hoewel individuen natuurlijk een belangrijke rol kunnen spelen. Wij leggen in dit artikel de rol van individuen in de geschiedenis uit aan de hand van de tiran Stalin.

U vindt hier de link naar een Engelstalige film over belangrijke gebeurtenissen en evoluties tijdens de twintigste eeuw. Alan Woods legt aan de hand daarvan verschillende essentiële analyses van het marxisme uit, met interventies van Lal Khan, Ted Grant en Noam Chomsky.

De Verenigde Naties zijn opgericht aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Ze hadden echter een voorloper: de Volkerenbond, opgericht na de Eerste Wereldoorlog door de overwinnaars en later vervoegd door de verliezers. Uit de geschiedenis van de Volkerenbond vallen veel conclusies te trekken voor de VN. De teksten van Trotski zijn daarbij een wegwijzer.

Op 11 juli wordt traditioneel de Guldensporenslag van 1302 herdacht. Dit is een hoogdag voor vele Vlaams-nationalisten, hoewel deze dag eerder het toppunt was van een sociaal conflict dan van een nationale strijd.

Wij stellen hier het nieuwe boek van Ted Grant voor. Dit werk is een unieke bijdrage aan de geschiedenis van het Brits trotskisme en daarmee ook aan de geschiedenis van het trotskisme tout court.

Niet alleen de socialistische tak van de arbeidersbeweging viert in mei haar hoogdag, dit is ook zo voor haar christelijke tegenhanger die op 15 mei Rerum Novarum viert. In principe blijft deze tekst, die dateert van 1891, het handvest van de christelijke arbeidersbeweging.

Dit langere artikel van André Gonsalis behandelt de algemene stakingen voor het bekomen van het algemeen enkelvoudig stemrecht in de negentiende en het begin van de twintigste eeuw. Hoe stond het met de beginnende arbeidersbeweging? In welke context werd de Belgische werkliedenpartij opgericht? Maar bovenal wordt uitvoerig uiteengezet wat de houding van de BWP-leiding was inzake algemene stakingen en de Eerste Wereldoorlog.

“Ben jij lid van de SP? Dat is toch al lang geen socialistische partij meer?” is een opmerking die je als (links) SP-lid vaak voor de voeten geworpen krijgt in politieke discussies. Ergens impliceert dit dat er in het verleden wél zo’n massapartij was die daadwerkelijk streefde naar de socialistische omvorming van de maatschappij. Dit beeld klopt echter maar zéér ten dele.

Veertig jaar geleden daverde België gedurende 35 dagen op zijn grondvesten. De algemene staking van ’60-’61 was niet louter een interprofessioneel sociaal conflict of een veralgemeende werkonderbreking van vijf weken. Het was, in de woorden van J. Coppé, redacteur bij La Wallonie – het Luikse dagblad dat gedeeltelijk gefinancierd werd door de socialistische metaalvakbond en voorganger van het huidige “Le Matin” – een “maatschappijbreuk”.

De zomer van 1950 is allicht één van de heetste uit de Belgische geschiedenis. De sociale temperatuur had op 31 juli bijna het kookpunt bereikt. Uit vrees dat op 1 augustus de ketel zou overkoken, stemde Leopold III in de nacht van 31 juli op 1 augustus met het mes op de keel in met de delegatie van de koninklijke macht aan zijn zoon Boudewijn. Die langverwachte geste werd door de toenmalige BSP-leiding gretig aangegrepen om de gevreesde mars op Brussel van 1 augustus op de valreep om te dopen tot “Overwinningsmars”. De koning was politiek dood. Leve de koning!

Veel jongeren zoeken een uitweg uit de werkloosheid, het gebrek aan toekomst en de repressie ten gevolge van de algemene crisis van het kapitalisme. Geen wonder dat ze op zoek gaan naar ideeën die historisch gezien een alternatief maatschappijmodel aanbieden. Onvermijdelijk ontdekken ze dan het marxisme en het anarchisme, twee ideologieën die in het verleden op bepaalde ogenblikken op een massale aanhang konden rekenen. Dit uitgebreide artikel wenst de verschillen te benaderen vanuit de huidige toestand en een analyse te bieden van wat het anarchisme en het marxisme kunnen bijdragen op het terrein van de strijd om deze maatschappij te veranderen.

In november 1998 werd de tachtigste verjaardag gevierd van de Duitse Revolutie van 1918. Een van de meest opvallende figuren uit die tijd was ongetwijfeld Rosa Luxemburg. Deze socialistische leidster is vandaag meer dan ooit een referentie in de strijd voor de bevrijding van de mensheid. Dit dossier gaat grondig in op haar rol en betekenis binnen de socialistische beweging.

Het jaar 1968. In de VS wordt op 4 april Martin Luther King vermoord. Twee maand nadien is senator Robert F. Kennedy, kanshebber voor het presidentschap, hetzelfde lot beschoren. Het is het jaar van de Praagse lente, het Tet-offensief in Viëtnam. Nixon wint de presidentsverkiezingen.