Inleiding

Waarom een nieuw boek over de Russische revolutie? Wie de Oktoberrevolutie wil beschreven zien uit de eerste hand kan nog altijd terecht bij het enthousiasmerende “Ten days that shook the world” (tien dagen die de wereld deden wankelen) van John Reed. Daarin vertelt een Amerikaanse ooggetuige op een bijna filmische wijze het verloop ervan. Gelukkig zal EPO in mei 2017 een nieuwe Nederlandstalige vertaling van dit boek uitbrengen, tot voor kort bestond er geen bevredigende Nederlandstalige versie van. Wie het onderwerp grondiger wil bestuderen kan het best terecht bij “De geschiedenis van de Russische Revolutie” van Leon Trotski, een van de grootste meesterwerken van de marxistische literatuur. Uit beide werken zal in dit boek veelvuldig geciteerd worden.

We durven nu al voorspellen dat het niet deze boeken zullen zijn waaraan de pers aandacht zal besteden bij de honderdste verjaardag van de Oktoberrevolutie. Er zullen weer tal van schijnbaar geleerde schrijvers en professoren opstaan om te “bewijzen” dat de Oktoberrevolutie een historische vergissing was, dat de dictatuur van Stalin er een logisch gevolg van was en zo voort... Het is een van de bedoelingen van dit boek op deze discussie in te gaan. Daarom wordt de rol van Stalin wat meer belicht, alhoewel hij zeker geen grote rol gespeeld heeft tijdens de periode van de revolutie. Wij willen aantonen dat het stalinistisch regime dat later de overhand kreeg in de Sovjet-Unie in scherpe tegenstelling stond met de doelstellingen van de Oktoberrevolutie. In het bijzonder heeft Stalin, om zijn dictatuur te vestigen, een volledige en bloedige breuk moeten doorvoeren in de bolsjewistische partij waarin hij was opgegroeid. Een ander verhaal dat we tot in den treure zullen moeten aanhoren is “dat de implosie van het Stalinisme bewezen heeft dat de Russische revolutie een gevaarlijke utopie was, dat socialisme in de praktijk niet kan werken”. Ook tegen deze afgezaagde “wijsheid” wil dit boek een tegengif zijn. Het neemt de verdediging op van de revolutie en niet alleen van de Russische. Niet dat we een soort romantisch ideaal van revoluties willen ophangen. Maar revoluties gebeuren, ook vandaag nog. Het is het kapitalisme zelf dat revoluties creëert door zijn crisissen die onveranderlijk op de werkende en werkloze bevolking worden afgewenteld. Ze zijn de gevolgen van een ziek economisch en maatschappelijk systeem. De tragedie is dat revoluties dikwijls mislukken. Redenen genoeg om de Russische revolutie te bestuderen en uit te zoeken hoe ze er toch gedeeltelijk in geslaagd was om tot haar logische – socialistische – conclusie te komen. Onvermijdelijk geven we veel aandacht aan de bolsjewistische partij. Niet omdat zij de Russische revolutie gemaakt heeft – dat deden de Russische arbeiders en boeren – wél omdat zij een fundamentele rol heeft gespeeld bij het slagen ervan. Uit de geschiedenis van de bolsjewieken zijn nog altijd belangrijke lessen te trekken voor de arbeidersbeweging vandaag, denk ik. Voor een gedetailleerd relaas van de geschiedenis van het bolsjevisme kan ik het boek van Alan Woods “Bolshevism the road to revolution” aanbevelen. Hier werd er dikwijls gebruik van gemaakt.

Ik probeer de Russische revolutie in te bedden, zowel in haar voorgeschiedenis als in hetgeen later gebeurde. Voor alle revoluties is dit de beste manier om ze te bestuderen. Hoewel veel mensen het woord revolutie associëren met een plotselinge gebeurtenis, is het in werkelijkheid een langgerekt proces, dat vele tientallen jaren kan duren. Wel komen er dit proces versnellingen voor. Dit was de bijzondere betekenis van het jaar 1917, dat hier uiteraard het grondigst wordt besproken.