De Brusselse onderzoeker Mathieu Snykers (VUB) schrijft in zijn boek 'De zoektocht naar onszelf' dat ons denken contextueel is. Traumatische ervaringen kunnen als een moleculair netwerk 'vastkoeken' in onze hersenen. Als één element in de traumatische ervaring wordt opgeroepen, dan volgt meteen de hele context. Wie ooit hevig schrok van een slang terwijl er een merel floot, zal overvallen worden door angst wanneer er een merel fluit. Het is een vorm van hersenverontreiniging.
Vlamingen hebben in de loop van de geschiedenis enkele traumatische ervaringen opgelopen met Franstaligen. Die verhinderen ons soms om helder te denken. Een dergelijke hersenverontreiniging speelt ons Vlamingen bijvoorbeeld parten bij het nadenken over de vervuiling van de Zenne. Contextueel past deze milieuramp immers perfect in het beeld dat in ons Vlaams collectief bewustzijn is vastgekoekt: het vuile, morsige en onveilige Brussel versus het reine, efficiënte en hardwerkende Vlaanderen dat zijn zaakjes al lang op orde zou hebben, ware het niet dat we vastzitten in dat vermaledijde Belgische 'carcan'. Het komt er dan zoals gewoonlijk op aan om Franstalige politici aan te duiden als kop van Jut. In dit geval de Brusselse minister van milieuzaken Evelyne Huytebroeck.
Natuurlijk hééft de Brusselse minister geblunderd. Ze hoefde helemaal niet lijdzaam toe te zien hoe Aquiris het Brusselse Gewest en Vlaanderen gijzelde in een dispuut over 40 miljoen euro. Haar ambtenaren evenmin. Artikel 9 van de Brusselse Ordonnantie van 25 maart 1999 betreffende de vaststelling, vervolging en de bestraffing van misdrijven inzake leefmilieu geeft de overheid de macht om maatregelen op te leggen en ze desnoods ambtshalve uit te voeren indien de overtreder geen gevolg geeft. En - in tegenspraak met het Vlaamse gezond verstand - beschikt Brussel over een competent en efficiënt Brussels Instituut voor Milieu (BIM) waar elke grote Vlaamse stad jaloers op mag zijn en dat de bevoegdheid heeft om het eerder genoemde artikel 9 in werking te laten treden. Naast de verpletterende verantwoordelijkheid van Aquiris zelf moet het onderzoek zich dus toespitsen op de vraag: waarom is dit niet gebeurd?
Maar nog véél belangrijker is dat de milieuramp op de Zenne ons dwingt om het gehele Belgische milieubeleid grondig te herdenken. Dat geldt voor Brussel, maar evengoed voor Vlaanderen en Wallonië. Het Belgische milieubeleid lijdt aan twee ziekten: privatisering en federalisering. De privatisering leidde tot het denken over waterzuivering en afvalverwerking in termen van onmiddellijk realiseerbare boekhoudkundige winst. Deze gedachtegang leidde op haar beurt tot een aanvaring tussen Aquiris en het Brussels Gewest over een meeruitgave van 40 miljoen euro en de daaruit voortvloeiende criminele chantage door Aquiris.
De federalisering van het milieubeleid heeft geleid tot wat men in managementjargon 'brandende konijnen' zou noemen: onvoorziene neveneffecten. Het splitsen van bevoegdheden heeft tot doel zelf meester te zijn over wat er op het 'eigen grondgebied' gebeurt. In het geval van de Zenne pakte het voor Vlaanderen echter omgekeerd uit: de Vlamingen moesten lijdzaam ondergaan. Mocht milieu een federale bevoegdheid geweest zijn, dan was het zo niet gelopen. Dan waren de Vlamingen zelf vertegenwoordigd geweest in de bevoegde structuren.
De problematiek rond de luchthaven van Zaventem toonde al eerder aan hoe inadequaat het is om milieubevoegdheden op te splitsen. De milieucatastrofe op de Zenne doet daar nog een schep bovenop. Vervuiling kent geen grenzen, milieuschade spreekt geen taal. Bovendien zijn de Vlaamse, Waalse en Brusselse milieuwetgevingen een weerspiegeling van Europese richtlijnen. Daardoor lijken ze op elkaar. Milieu moet weer een federale bevoegdheid worden. Laat ons dit debat openen en meteen tonen dat 'staatshervorming' niet altijd het synoniem moet zijn voor het uiteenvallen van België. Sommigen zullen dat niet prettig vinden, maar dat is hun probleem. Misschien kunnen de Franstaligen de eerste aanzet geven. Ze zullen ongetwijfeld bondgenoten vinden bij iedereen in Vlaanderen die het milieu belangrijker vindt dan communautaire scherpslijperij.
Teken ook de petitie voor de overname door de overheid van Aquiris: http://5860.lapetition.be/
