Als de Gentse paarse SP-VLD-coalitie de eerste keer verkozen werd was hun oplossing voor het verkeersprobleem: "Park & Ride". Indien men dit werkelijk zou doorvoeren, zou dit de oplossing betekenen voor de verkeersknoop in een stad waar Koning Auto het middeleeuwse stadscentrum en de ring van arbeidersbuurten hierrond stilaan onleefbaar maakt. Parkings rond Gent en dan overschakelen op het openbaar vervoer naar een autovrij centrum. Maar de praktijk is anders: dure parkings worden pal in het centrum geplant en lokken zo de auto toch binnen en het openbaar vervoer wordt stiefmoederlijk behandeld, zeker in vergelijking met bv. Brugge of Hasselt. De verkeersoverlast werd gewoon verplaatst vanuit de (kleine) historische Kuip naar de rand ervan, waar precies woonbuurten, scholen en openbaar vervoer er nu de volle last van dragen.
Referendum
Het verzet tegen de Belfortparking op enkele meters van het Stadhuis leidde tot een geslaagd referendum. Meer dan de vereiste 40% kwam opdagen en het project werd massaal weggestemd. ACW, Agalev en CVP steunden de actievoerders naast tal van bekende Gentenaars waaronder Mil Kooyman, gewestelijk secretaris van het ABVV. De SP was aan de basis zwaar verdeeld. Het beleid speelde het uiterlijk correct (objectieve brochure, houden aan de uitslag,...). Maar toch werd het spel hard gespeeld: het herformuleren van de aan de kiezers voorgelegde vraag, de strenge controle van de vereiste 17.000 handtekeningen, de werken die moesten stilgelegd worden door SP-collega Baldewijns, de oproep van het stadsbestuur om niet te gaan stemmen,... Al met al leek burgemeester Beke (SP) geen al te sportieve verliezer.
Hasselt
De campagne werd doorkruist door hoopgevend nieuws: de SP-Agalev-coalitie van Hasselt voerde het experiment in met gratis openbaar vervoer zonder nieuwe belastingen. Het geld wordt geput uit het laten vallen van verdere infrastructuurwerken ten voordele van Koning Auto. Het gebruik verachtvoudigde, het bezoek aan bejaardentehuizen en klinieken nam toe, 23% van de nieuwe gebruikers lieten de auto staan, ... . Steve Stevaert kreeg bewonderende blikken van Louis Tobback, is de SP immers niet nationaal voor gratis openbaar vervoer? Ook partijgenoot Geuens die aan het hoofd van De Lijn staat kwam met een voorstel: voor een belasting van amper een dikke 3.000 frank per gezin kan heel Vlaanderen gratis rijden (met inbegrip van de hiervoor benodigde uitbreidingsinvesteringen).
Comité
Vandaar dat in augustus 1997 enkele vermetelen een "Comité voor gratis en degelijk openbaar vervoer in Gent" oprichtten. Er werd een steentje bijgedragen aan de campagne tegen de Belfortparking en achteraf met deze actievoerders contact gezocht. Een enquête voelde 805 Gentenaars aan de tand: het openbaar vervoer voldoet inderdaad niet en de kostprijs blijkt een belangrijke hinderpaal. Een enquête van het beleid (natuurlijk door een te betalen bureau) vond echter bij 700 Gentenaars geen vuiltje aan de lucht mobiliteit betreft. Het comité kwam met een verzorgde platformtekst en de resultaten van de enquête naar buiten in een druk bijgewoonde persconferentie annex prikactie aan de Gemeenteraad op 22/6.
Ondertussen was Arthur De Dekker de pers aan het bestoken met het voorstel om opnieuw een referendum te organiseren, ditmaal rond gratis openbaar vervoer. Arthur was één van de boegbeelden van de campagne tegen de Belfortparking. De handen werden in elkaar geslagen: Arthur en zijn medestanders en het Comité vormden een "Initiatiefgroep" om opnieuw de strijd voor een referendum aan te gaan. Een eerste juridisch obstakel werd gevormd door de commissie Peeters: de vraag naar "gratis" vervoer mag niet en moest anders geformuleerd worden. Het werd: "Dient het gemeentebestuur de nodige initiatieven te nemen om in Gent tot een beter openbaar vervoerssituatie te komen zoals in Hasselt? Ja of neen." De slag om de handtekeningen op te halen (met ruime reserve ingebouwd voor foutenmarge) werd aangegaan op de Gentse Feesten, Patersholfeesten, op de markten.... Op het moment dat dit geschreven wordt waren reeds meer dan 15.000 van de vereiste 17.000 handtekeningen binnen. Dat dit streefdoel voor het vooropgezette einde van september zal gehaald worden staat buiten kijf. De reactie van de bevolking die goed geïnformeerd blijkt te zijn is enorm enthousiast en de lokale pers reageert positief.
Reacties
De politieke reacties doen echter heel wat vragen oprijzen: geen enkele grote organisatie reageerde tot nu toe of schaarde zich achter het initiatief. De hamvraag is natuurlijk de financiële kwestie: Gent is inderdaad Hasselt niet, het gaat hier jaarlijks om 450 miljoen plus de marge voor bijkomende investeringen. Een eerste reactie in het stadsmagazine sprak dan ook over een volslagen utopie. Maar ondertussen laat burgemeester Beke reeds andere geluiden horen: op zich staat hij achter de eis, is het haalbaar maar nu eenmaal niet de financiële prioriteit. Waarom worden prioriteiten altijd door liberale coalitiepartners en havenpatroons gedicteerd? Enkele SP-gemeenteraadsleden verklaarden zich individueel akkoord met het principe, één woonde zelfs de vergadering bij. Interne discussie is zeker te verwachten, maar zal daarna de partijtucht beletten om ook de handen uit de mouwen te steken?
Bij de groenen voorlopig nog geen officiële reactie maar ook dit wordt spannend. Het nationaal standpunt van Agalev is alleen voor een degelijker openbaar vervoer, maar niet voor het gratis maken! Of de groene kiezer dit wel weet is een andere vraag. En wat dan met Hasselt waar men in de coalitie zit? Groene kopstukken argumenteren voorlopig persoonlijk tegen het initiatief. Het argument is dan vooral dat we op die manier de mobiliteit nog bevorderen ten koste van voetgangers en fietsers. We pleiten schuldig: veel mensen worden immobiel omdat ze noch een auto, noch de bus kunnen betalen. Voor bepaalde groepen (o.a. bejaarden) biedt de fiets geen oplossing. Een prioriteit voor openbaar vervoer zal trouwens precies de omstandigheden in de stad voor fietsers en voetgangers ook omkeren. Bovendien gaan we akkoord dat "degelijkheid" een even belangrijke poot vormt om het openbaar vervoer aantrekkelijk te maken, maar de mensen die wij in de enquête tegenkwamen botsen ook op de kostprijs.
Ook valt het ons op dat zowel het beleid als de groenen steeds denken aan toegang tot winkelen of feesten, maar het hoofdprobleem blijft de pendel en dan moet er een echte park & ride komen mét een hierop aansluitend gratis openbaar vervoer.
Voor gratis openbaar vervoer!
De discussie is opgestart. De komende verkiezingsprogramma's zullen wellicht her en der bijgewerkt worden. De Lijn nodigt de Inititiatiefgroep alvast op 3/9 uit voor een gesprek. Want de invoering van gratis openbaar vervoer in Gent is hoe dan ook een zaak die grondig zal moeten gepland worden: welke prioriteiten?, welke investeringen?, ....
De Initiatiefgroep zelf vindt dat het zeker kan zonder nieuwe bijkomende belastingen. De optrekking van de huisvuilkosten liggen de Gentenaar nog zwaar op de maag. We denken o.a. aan:
- de waanzinige kosten van de parkingpolitiek, waarbij de winsten naar de privé gaan
- het geld dat de werkgevers zullen uitsparen van de sociale abonnementen kan door de stad Gent op hen verhaald worden
- het overschot op de Gentse begroting
- een actievere politiek van de stad om aan te kloppen bij andere overheden (Provincie, Vlaams Gewest, Europa)
- het Sociaal Impulsfonds hevelt nu miljarden over naar Gent. Het deel dat nu gaat naar het opsmukken van Ronde Punten kan actiever gebruikt worden om bepaalde groepen uit hun immobiliteit te halen. Het spreekt natuurlijk vanzelf dat de Initiatiefgroep alle "steun" weigert van het fascistisch Vlaams Blok dat de (raszuivere?) Gentenaar een gratis bus belooft mits het wegsabelen van alle projecten rond kansarmoede...
Er is dus reeds een knuppel in het hoenderhok geworpen maar een echte doorbraak blijft nodig. Een referendum zal hiertoe bijdragen om halfslachtige oplossingen te vermijden en het openbaar vervoer de prioriteit te geven die noodzakelijk is. Gent kan een doorbraak betekenen voor heel Vlaanderen. Het debat binnen de SP is hier betekenisvol omdat de socialisten alle belangrijke posities bezetten (Beke voor de stad, Geuens voor De Lijn, Baldewijns voor het Vlaams Gewest). Principes en het Hasseltse voorbeeld botsen hier met de onnatuurlijke coalities waarin de SP zich in Gent en Antwerpen gewrongen heeft.
Op het moment dat dit artikel afgesloten wordt is alles nog mogelijk. Juridische spitsvondigheden om aan de vraag te sleutelen. Het gewoon negeren van de 17.000 handtekeningen (net voor een verkiezingsjaar?) is voorlopig nog wettelijk toegelaten! Komt het tot een referendum dan zal het een harde campagne worden zonder steun van grote organisaties tenzij hier alsnog een gunstige kentering komt.
Elke steun is welkom: Initiatiefgroep gratis openbaar vervoer in Gent. Smidsestraat 163, 9000 Gent. Tel. O9-233.71.63. Fax. 09-222.35.32. Financiële steun is dringend nodig op 001-3215722-54.
