Op 3 november berichtte het VTM-journaal dat stakers die in 2007 op de nationale luchthaven het werk hadden neergelegd waarschijnlijk de rechten van de mens hadden geschonden. Wie het tussenvonnis van de Brusselse rechtbank van eerste aanleg van 29 oktober 2009 er op naslaat, zal vaststellen dat het zo'n vaart niet loopt. Er is echter reden tot ongerustheid.
Vrijdag de 13e
Op vrijdag 13 april 2007 legden personeelsleden van the Brussels Airport Company (BAC), werkzaam op de diensten "veiligheid" en "brandweer", het werk neer waardoor het luchtverkeer moest worden stilgelegd. Om 16u30 - na een protocolakkoord tussen de bonden en BAC - werd de actie afgeblazen en konden vliegtuigen opnieuw landen en opstijgen.
Een advocaat uit Genk die een tijdlang met de vingers had zitten draaien in de vertrekhall deed een oproep in de pers om de vakbonden voor de rechtbank te dagen. Op zijn website (http://www.advocava.be/zaventem.html) maakte deze ambulance chaser zelfs reclame. Voor slechts 50 euro kon je de stakers de duivel aandoen. 272 "slachtoffers" die een vakantiedag hadden moeten missen, gingen in op zijn aanbod. In totaal vorderen zij 620.000 euro schadevergoeding.
De procedure
Het vonnis beslaat niet minder dan 57 pagina's waarvan er 27 worden ingenomen door de namen van de partijen.
De rechter heeft het niet onder de markt. Een aantal partijen werden gedagvaard, maar hadden niets met de staking te maken en sommige eisers hadden geen belang. Daarnaast wordt de rechtbank geconfronteerd met zeer technische discussies (waarop hier niet wordt ingegaan). Kortom, een vette juridische kluif.
Werd er een grondrecht geschonden?
De rechter erkent weliswaar het stakingsrecht (wat een grondrecht is), maar dit "staat er niet aan in de weg dat personen die het stakingsrecht uitoefenen, onderworpen blijven aan de algemene zorgvuldigheidsplicht die op elke persoon rust". De vraag is dus of de stakers al of niet misbruik hebben gemaakt van hun stakingsrecht (en dus een fout hebben begaan).
De eisers hebben drie argumenten:
- volgens de kranten werd gestaakt omdat de actievoerders drie maaltijdcheques wilden in plaats van twee. Rekening houdende met de geringe waarde van een maaltijdcheque (6 euro) is het voordeel kennelijk onevenredig met de gewenste schade;
- de werkelijke reden voor de staking is het verzet tegen een mogelijk ontslag van twee personen. Dit kan geen staking rechtvaardigen;
- het is onredelijk om zonder verwittiging het werk neer te leggen.
De eerste twee argumenten worden door de rechtbank niet gevolgd. Zoals uit het protocolakkoord met BAC blijkt, waren de eisen veel ruimer. In de kranten werd hiervan echter een karikatuur gemaakt. De rechter bevestigt ook dat de rechtbank zich niet mag mengen in de het debat over de opportuniteit van de actie. Waarom wordt gestaakt, is m.a.w. niet relevant.
Wat het derde argument betreft, wordt meer terughoudendheid aan de dag gelegd. Konden de stakers hun doel niet bereiken op een wijze die minder schadelijk was voor de reizigers? De rechtbank is alleszins van mening dat een wilde staking kon worden vermeden.
Bij de beoordeling of er al of niet sprake is van een rechtsmisbruik, wil de rechter onderzoeken of er een recht is geschonden en welk recht dit dan wel is.
Daarover was de vordering vaag. Er werd ergens terloops "het recht op mobiliteit" vermeld. De rechter vraagt zich dan af of dit het recht betreft het land te verlaten, gegarandeerd door artikel 2.2. van het Vierde Protocol bij het EVRM en/of de artikelen 12.2 en 12.4 van het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten. De eisers hadden ook verwezen naar een uitspraak in het arrest Viking van het Europese Hof van Justitie waardoor de rechter zich laat ontvallen dat misschien het EG-Verdrag werd geschonden.
Hoe gaat het nu verder?
Dank zij deze pas voor open doel weet de advocaat van de eisers nu waarover hij nog moet concluderen. De debatten worden heropend en hij krijgt enkele maanden de tijd om het recht op mobiliteit nader te omschrijven. Op 1 april 2010 wordt de zaak gepleit.
Het is te gevaarlijk om een pronostiek te maken. Indien echter zou worden geoordeeld dat de stakers rechtsmisbruik hebben gepleegd, zou dat een zeer zware klap betekenen voor het stakingsrecht. De onzekerheid zal immers toekomstige acties hypothekeren.
Er is echter een lichtpuntje. In het internationale recht zijn er voldoende aanknopingspunten om de argumenten van de eisers te pareren. Het is echter maar de vraag of deze indruk zullen maken. De geschiedenis leert immers dat er weinig rekening wordt gehouden met uitspraken van het European Committee of Social Rights van de Raad van Europa (dat al kanttekeningen heeft geplaatst bij de stelling dat staking een rechtsmisbruik kan impliceren) en van het Freedom of Association Committee van de Internationale Arbeidsorganisatie (dat exorbitante schadevergoedingen veroordeelt als een middel om het stakingsrecht te ondergraven). Eigenaardig. Na het arrest "Taxquet" (een van de samenzweerders tegen André Cools) van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens liepen de politici elkaar voor de voeten om zich in de media op de borst te slaan en beloofden ze de assisenprocedure snel aan te passen. Blijkbaar heeft men in België meer respect voor een (vermeende) moordenaar dan voor stakende werknemers.
