Jeroen Olyslaegers’ nieuwe roman, WIL, werd enthousiast onthaald in de pers en in de literatuurwereld. Daar scharen we ons volmondig achter. Het boek biedt een indringende blik op het leven in Antwerpen onder de bezetting, maar weet deze historische setting ook te overstijgen. Het is een roman die doet nadenken, het handelen van mensen in moeilijke situaties beter doet begrijpen en... je vol afschuw doet inzien dat passiviteit de rotste aller keuzes is.
WIL is geen pamflet. Het is een roman die diepgang zoekt, die de lezer tot nadenken stemt. Die sfeer slaat zelfs over op de personages, die zich van tijd tot tijd verliezen in zwartgallige gedachten. Wat gebeurt er, hoe is het zo ver kunnen komen?
Het vertrekpunt van het boek, vat het hoofdpersonage Wilfried Wils meteen goed samen. Hij is aan het begin van de oorlog politieagent geworden om te ontkomen aan de gedwongen arbeid in de Duitse oorlogsindustrie. Het verhaal bouwt voort op de ambiguïteit van dit personage waar we tegelijkertijd begrip en afschuw voor voelen. Wils gelooft in weinig, hij heeft weinig connectie met wat er rond zich gebeurd. Geen haar op zijn hoofd dat er aan denkt dat hij, een nietsnut zoals een ander, een impact kan hebben op de loop van de gebeurtenissen. Hij voert zijn taken uit, probeert er 'geen spel van te maken'. Het enige waartoe hij in staat is te creëren, zijn gedichten. Maar ook die pakken niet: ze vinden geen aanknopingspunt met de wereld rondom hem.
Rust en vrede, daar zou Wilfried Wils zonder twijfel meteen voor tekenen. Daarin verschilt hij niet van een groot deel van de bevolking onder de bezetting. Zijn probleem is echter dat je niet van de oorlog kunt vluchten, hoe hard je dat ook probeert. Als je probeert een middenweg te vinden, tussen al de miserie en het geweld in, zul je toch bij de haren worden gevat. Die middenweg bestaat niet, zeker niet in tijden van extreme polarisatie. Dat belichamen de nevenpersonages 'Nijdig Baardje', een tienderangs intellectueel en collaborateur, en Lode, Wilfried's collega, die wel over voldoende temperament beschikt en aanleunt bij het verzet. Wilfried zal steeds proberen te laveren tussen beiden werelden. Zo wordt hij steeds meer een 'tweezak', de volkse variant van een dubbelspion.
De Morgen schreef over het boek dat « de romancier triomfeert over de activist ». Daarmee doelen ze op het engagement van Jeroen Olyslaegers via zijn linkse columns in De Standaard en bewegingen zoals Hart boven Hard of het vakbondsprotest. Al zit er een grond van waarheid in, het toont vooral het complete onbegrip van de massamedia voor de diepe verontwaardiging en kwaadheid die er heerst onder werkende mensen, werklozen en jongeren. Een schrijfsel, een film of een boek kan net zo goed impliciet zijn en toch de lezer aanzetten tot expliciete gedachten. Dat is hier het geval. Het vaak gehoorde bezwaar dat je niet objectief kan oordelen over complexe en ambigue zaken, dat je de geschiedenis niet naar vandaag kunt halen, wordt bij elke zin uit je hoofd gebeukt. Dit boek laat je niet onberoerd. De vertelvorm van het boek brengt het verleden naar het heden. Op dezelfde manier haalt het de lezer weg van de geschreven pagina's: het kapitalisme in crisis dwingt tot ingrijpen, passiviteit is miserabel.
Die passiviteit is waar het kapitalisme ons mee probeert te verlammen. Aan ons om Wilfried Wils' gevoel van nietigheid te overwinnen. Er schuilt in de 'gewone mens' een enorm potentieel om het systeem de veranderen. Aan ons om dat te bevrijden door in actie te treden. Jeroen Olyslaegers' WIL zal voor menig lezer daartoe een aanzet zijn.
