In een bijdrage eind vorig jaar op deze site gepubliceerd, werd gewezen op enkele uitspraken waarbij de vakbonden een procedure op derdenverzet hadden gewonnen. Op 25 maart jl. werd ook voor de rechtbank van eerste aanleg te Bergen succes geboekt.
Derdenverzet
Wanneer stakerspiketten van de deurwaarder een bevelschrift krijgen om een poortblokkade te beëindigen, kunnen ze - indien de procedure door middel van een eenzijdig verzoekschrift werd gevoerd - hiertegen derdenverzet aantekenen. Dat impliceert dat de rechter de argumenten van de actievoerders moet aanhoren en desgevallend zijn beschikking kan intrekken of bijsturen.
De feiten op een rijtje
Op 22 oktober 2008 werd te Brugge een Carrefour-hypermarkt geopend. Deze ressorteert onder het paritair comité 202.01, daar waar de andere vestigingen onder PC 312 vallen. Aangezien de arbeidsvoorwaarden in het PC 212.01 minder gunstig zijn, vreesden de vakbonden voor een precedent.
Om Carrefour ertoe te bewegen af te zien van mogelijke "uitvlagging", werden acties gevoerd/aangekondigd in verschillende vestigingen. Carrefour stapte daarop in alle gerechtelijke arrondissementen naar de rechter. Op 24 oktober 2008 was het ook zover in Bergen. De voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg volgde de werkgever en verleende een beschikking. Tussen 25 en 31 oktober stuurde Carrefour de deurwaarder op pad om in vier vestigingen de piketten een bevelschrift onder de neus te duwen.
In november waren de gemoederen bedaard. Carrefour verbond zich ertoe om gas terug te nemen. Zo werd onder andere beloofd dat het Brugse scenario zich niet zou herhalen en dat geen schadevergoeding zou worden geëist van de actievoerders. Op 1 december werd een CAO gesloten en werd het conflict beëindigd. Op 21 november hadden een aantal miltanten evenwel een derdenverzet aanhangig gemaakt en hiervan werd - ondanks de wapenstilstand - geen afstand gedaan.
Het standpunt van de rechtbank
De beschikking van de rechter te Bergen omvat een aantal opmerkelijke, principiële standpunten.
Staking is méér dan het neerleggen van het werk
Staken is een zeer belangrijk grondrecht. Wanneer het wordt afgewogen tegen andere rechten zal het - volgens de rechter te Bergen - vaak/meestal primeren op voorwaarde evenwel dat de actie wordt gevoerd na uitputting van elk mogelijk overleg. Economische schade en zelfs een poortblokkade zijn in een dergelijke hypothese legitiem. En, gaat hij verder, een stakingsrecht dat wordt beperkt tot het recht om het werk neer te leggen, hoort misschien thuis in Aziatische landen (zoals Japan) maar niet in België.
Eenzijdig verzoekschrift hoefde niet
De voorzitter heeft het moeilijk met het eenzijdige karakter van de procedure. De staking kwam niet onverwacht en men kende de vakbondsafgevaardigden. Waarom heeft men die dan niet gedagvaard en dus het debat tegensprekelijk - met woord en wederwoord - gevoerd?
De methodes
De rechter gaat ook in op de specifieke methodes die werden gebruikt. Zo had een van de actievoerders naar een werkwillige geroepen: "Méfies-toi, ma fille, si tu as un problème par la suite, ne compte pas sur nous." Dit werd oorspronkelijk afgedaan als een ernstige bedreiging. De rechter plaatst het incident echter in zijn context (namelijk van een conflict waarbij de zenuwen gespannen zijn) en hij relativeert het: dit stelt niets voor. Ook aan het feit dat er een beetje getrokken en geduwd werd, wordt niet zwaar getild. Dat hoort er nu eenmaal bij.
Maar werd het eigendomsrecht niet geschonden?
Op 31 oktober staat de directie om zes uur voor de poort, maar wordt de toegang geweigerd. Om 8u30 mogen zij binnen. Een tijdelijke blokkade is volgens de rechter niet spectaculair genoeg om laakbaar te zijn.
En de vliegende piketten?
De voorzitter merkt fijntjes op dat hij geen twee maten en twee gewichten hanteert. Een vliegend piket moet kunnen als Carrefour gebruik maakt van vliegende brigades (van kaderleden) om de winkels open te houden.
De mythe doorprikt
Tot slot wordt gesuggereerd dat de werkgever een verborgen agenda heeft. Deze wil niet zozeer een tussenkomst van de rechter om incidenten te beteugelen, maar gebruikt hem als een middel om een bepaalde visie op de collectieve actie door te drukken (sic).
Wat hebben we vandaag geleerd?
Het feit dat de rechter uiteindelijk de beschikking intrekt, heeft geen praktische gevolgen. Het belang van de uitspraak mag daarom echter niet worden onderschat. De rechter ontwikkelt immers een visie op de staking die nauw(er) aansluit bij deze die in de jaren zeventig werd gevolgd:
Staken = het werk neerleggen + stakingspost + enige zachte dwang
Vanaf medio jaren tachtig trachtten zakenadvocaten met alle mogelijke middelen de staking te "verschralen" tot het neerleggen van het werk. De rechter te Bergen gaat daar dus tegenin. In zijn enthousiasme zegt hij misschien wel links of rechts iets wat niet helemaal katholiek is (zo vrees ik dat een stiptheidsactie niet noodzakelijk geoorloofd is), maar een kniesoor die daar op let.
Zullen andere rechters volgen?
Het feit dat de werkgever alle rechtbanken van eerste aanleg (vaak preventief) heeft gevat, heeft waarschijnlijk voor wrevel gezorgd. De magistratuur voelt zich niet graag 'gebruikt'. Een bijkomend punt dat de rechterlijke aversie zou kunnen veroorzaakt hebben, is de bijstand door een poenerig Brussels advocatenkantoor dat in de provincie niet bijzonder populair is. De kans is dan ook reëel dat deze uitspraak geen school zal maken.
We moeten ons geen illusies maken. Vooral in het Noorden zullen vele voorzitters nog blijven zweren bij een reductionistische/Japanse benadering van de collectieve actie. Deze uitspraak zal echter misschien een aantal onder hen stof tot nadenken bieden. Du choc des idées...
