23
za, nov

Economie

Economie

Ter gelegenheid van de 200e verjaardag van Karl Marx is zijn werk uitgebreid herdacht en besproken, zowel in de media als binnen de arbeidersbeweging. Marx’ denken omspant vele disciplines, maar zijn voornaamste bijdragen hebben betrekking op de geschiedswetenschap (de theorie van het historisch materialisme), de wijsbegeerte (de theorie van het dialectisch materialisme) en de economische wetenschap (de theorie van de meerwaarde en de analyse van het kapitalisme). Dit artikel evalueert het economisch denken van Marx en bespreekt de uitdagingen voor de marxistische economie vandaag.

Een kapitalistische crisis is zoals een roetsjbaan. Een plotse en diepe duik, wordt gevolgd door een opwaartse rit, die dan opnieuw iedereen verrast met een steile val. De crisis, ingezet in 2008, vertoont hetzelfde patroon. De bruuske groeionderbreking van het bbp zette een duidelijke dalende trend in. Alle belangrijke indicatoren gingen in het rood. Maar een economische neergang duurt niet eeuwig. Na verschillende jaren volgt een nieuwe opgang; productie en handel veren weer op en als gevolg daarvan daalt de werkloosheid.

Vandaag zien we op talrijke gebieden, gaande van automatisering over groene energie tot informatietechnologie een bevestiging van Marx ’s bewering: dat de maatschappelijke productieve krachten in een zeker stadium in conflict komen met de manier waarop de maatschappij georganiseerd is. Deze impasse wordt door hedendaagse economen de 'economische singulariteit' genoemd, en toont duidelijk aan dat het systeem niet langer werkt.

De technologische mogelijkheden die voor handen zijn, hebben weinig effect op de realiteit zoals we die beleven. Onze samenleving beschikt over een rijkdom aan tijdbesparende technologie, maar dat vertaalt zich niet in de verbetering van onze levens-en werkomstandigheden.

Bijna het volledige establishment is betrokken bij  het schandaal: de rijken en de heersende klasse, huidige en voormalige staatshoofden, zakenlui en beroemdheden. In het grootste datalek in de geschiedenis werd onthuld hoe de globale elite gebruik maakt van 200 000 lege vennootschappen die gecreëerd werden door het Panamese advocatenbureau Mossack Fonseca om hun geld te beschermen in offshore belastingparadijzen tegen elke vorm van controle.

Uit onderzoek van hulporganisatie Oxfam Novib blijkt dat er nog maar 62 extreem rijke mensen nodig zijn om evenveel vermogen te hebben als de armste helft van de wereldbevolking: 1.760 miljard dollar. Dat zijn dus 62 mensen die evenveel geld hebben als 3,5 miljard mensen bij elkaar opgeteld. Daar waren in 2010 nog 388 rijke mensen voor nodig.

Zoals Adam Booth in dit artikel uitlegt, verwachten voorname burgerlijke economen een nieuwe mondiale economische recessie. Deze kan niet worden voorkomen, omdat alle traditionele maatregelen (rente verlagen, krediet verlenen etc.) al genomen zijn. In deze omstandigheden kan een belangrijke gebeurtenis, zoals een Grieks faillissement of een dramatische wending in het Midden-Oosten, een ontrafeling van alle opgebouwde tegenstellingen betekenen.

Thomas Piketty wordt geprezen door mensen die een einde willen aan de extreme ongelijkheid in de wereld en gehaat door de verdedigers van de ‘vrije markt’.

Dat een econoom die extreme ongelijkheid aankaart zo’n hot issue is, laat zien dat de tijden veranderd zijn en het dogma dat “de vrije markt voor iedereen het beste is”, niet meer klakkeloos wordtgeaccepteerd. Voor velen is het nog onduidelijk welke veranderingen er precies nodig zijn.

Wat is waarde? Al meer dan 2.000 jaar worstelt de menselijke geest met deze vraag. De klassieke burgerlijke economen braken er hun hoofd over, net als Marx. Na veel debat kwamen ze tot de correcte conclusie dat arbeid de bron is van waarde.

We plukten dit artikel van de website van onze Nederlandse kameraden. Het belang ervan is immers grensoverschrijdend.

We lanceren een nieuwe reeks brochures onder de noemer Actuele Marxistische Analyses. Het is een gemeenschappelijk initiatief van Vonk België en Nederland. In deze uitgave ontleden we hoe de crisis de EU zone bijzonder hard treft en wat het alternatief is.

Er is natuurlijk een alternatief op de crisis en de soberheid van het kapitalisme. Maar het reformistische alternatief is als een aspirine tegen kanker. Niet erg bruikbaar.

De ‘markten’ eisen vandaag bikkelharde maatregelen van de regering in de maak. Indien hier niet aan wordt voldaan worden ze ‘ongerust' en ‘zenuwachtig’. Weinigen stellen zich hier vragen rond. Wie zijn de ‘markten’?

In deze brief verdedigt Friedrich Engels zich tegen het verwijt dat de marxistische opvatting over de geschiedenis deterministisch zou zijn.

De aanhoudende schuldencrisis en het groeiende besef dat de wereldeconomie afstevent op een ‘double dip’-recessie, zorgt voor grote verliezen op de beurzen. Een nieuwe recessie maakt deel uit van de economische crisis die het kapitalisme doormaakt sinds eind 2007.

Roland Vanderbeke, jarenlang rode vakbondsman in het maritiem transport in Oostende, roept op tot actie tegen de Europese soberheidsplannen.

Zolang de massaorganisaties van de arbeidersbeweging geleid worden door mensen die verstoken zijn van elke band met het ideologische verleden en geen organische band met de arbeidersklasse hebben, zal Dominique Strauss-Kahn niet de laatste ‘socialist’ zijn die in opspraak komt. Net zoals in het verleden zal het de arbeidersstrijd zelf zijn die er in de toekomst voor zorgt dat er opnieuw strijdbare leiders zullen opstaan.

Leven wij beter dan één jaar geleden? Hoewel de economie internationaal weer aantrekt is het antwoord op deze vraag voor veel mensen botweg: ‘Neen’. De bedrijven daarentegen verkeren in topvorm.

Met de grootschalige interventie in de financiële markten door de Europese Centrale Bank, het Internationaal Monetair Fonds en de lidstaten van de Eurozone, beleeft de wereldwijde economische crisis van het kapitalisme een nieuw dieptepunt. Terwijl tot voor kort tijdens crisismomenten enkel financiële instellingen getroffen werden, of kleine landen ver van ons bed, slaat de crisis vandaag keihard toe in het hart van Europa.

Om typisch kapitalistische mythen te weerleggen, schreef Roger Liekens, al bijna 30 jaar actief in de strijd tegen het kapitalisme, de brochure 'Marktfundamentalisme: de neoliberale mythen ontmaskerd'. Door middel van sterke argumenten en heel wat feiten en cijfers wordt van het neoliberalisme brandhout gemaakt.

Begin september. De arbeiders van Opel houden de adem in wat er met hun bedrijf zal gebeuren. Die van het staalbedrijf Arcelor Mital in Zelzate hopen eindelijk terug aan het werk te kunnen na maanden werkloosheid. De ovens in het Gentse worden immers weer opgestart. Maar zal er weer werk zijn voor iedereen?

Het begin van de maand juni kenmerkte zich door een naïef optimisme bij de meeste economen: de crisis zou immers aan het einde van dit jaar voorbij zijn. De voorspellingen van de economen werden even later echter verworpen - niet enkel door marxisten - en opnieuw kwamen we terecht in de dagelijkse sleur van de crisis.

Autofabrieken willen geen werkgelegenheid creëren maar winst maken. Banken zitten niet in met stakeholders, enkel met aandeelhouders. Deze opiniebijdrage verscheen in De Standaard van zaterdag 18 april.

Wie durft nog over optimisme spreken? Het zijn toch moeilijke tijden? Wat ons toch tot optimisme zou moeten stemmen volgens de kranten was de G20-top in Londen. Toen Obama, Sarkozy, Brown, Berlusconi en anderen buitenkwamen, toonden zij hun meest stralende glimlach. Laat u daar niet aan vangen.

Onze Pakistaanse zusterorganisatie The Struggle krijgt steeds meer weerklank. Een aanwijzing daarvan was de aanwezigheid van verschillende redacteurs van Channel Five op hun recente congres. Dit tv-kanaal zond recent een interview uit met Alan Woods, leider van de International Marxist Tendency.

Zaterdag 14 februari vond in Brussel een debatdag over de crisis plaats, op initiatief van het Masereelfonds in samenwerking met diverse organisaties waaronder Vonk. We publiceren hier de bijdrage van econoom Nick Deschacht.

Nationalisatie is vandaag geen vies woord meer. Toch vinden velen ter linkerzijde het nog altijd moeilijk het kapitalisme zelf in vraag te stellen. De grote boosdoener is immers het 'casinokapitalisme', het 'wilde' kapitalisme, het 'neoliberalisme'.

De crisis van het kapitalisme op wereldvlak gaat hand in hand met het groeiende besef bij gewone mensen dat er iets grondig verkeerd is met dit systeem. Daarom heeft de International Marxist Tendency, waar Vonk toe behoort, een Manifest uitgebracht dat een actieprogramma aanreikt voor de internationale arbeidersbeweging.

De Amerikaanse autoreus staat op de rand van de afgrond? Wablief?! GM verliest inderdaad 2 miljard dollar per maand en aan dit ritme is de autoreus tegen de lente failliet. De cashreserve in september bedroeg immers maar 16 miljard dollar.

Al zeer lang pleiten marxisten voor de nationalisatie van de financiële instellingen als een stap naar de socialistische omvorming van de maatschappij. De recente nationalisaties zijn echter van een ander allooi. Ze hebben tot doel de kapitalistische rijkdom in bescherming te nemen.

Paniek heeft zich meester gemaakt van de beurzen in de hele wereld. Er is niets dat regeringen kunnen zeggen of doen om de neerwaartse spiraal te stoppen. De wereldeconomie bevindt zich nu in gevaarlijke wateren.

Laat ons de perspectieven van de marxisten vergelijken met die van de burgerij. In tegenstelling tot de burgerlijke economen die de zware fout begingen hun eigen propaganda te geloven, verklaarde de marxistische tendens lang geleden hoe de economische situatie werkelijk in elkaar zat.

Oppervlakkig kan men stellen dat het instorten van de huisprijzen de oorzaak van deze crisis was. Dit was echter slechts de spreekwoordelijke druppel. Onder de oppervlakte waren de tegenstellingen zich al geruime tijd aan het opstapelen in de kapitalistische economie.

We leven in uitzonderlijke tijden. De financiële paniek in de Verenigde Staten creëert schokgolven die de hele wereld in hun greep zullen houden. Het bewustzijn van miljoenen mensen verandert snel. Alan Woods analyseert hoe het zover is kunnen komen met de wereldeconomie en hoe de situatie even ernstig kan zijn als in 1929.

Na een tumultueuze week op de financiële markten, kwam president Bush met een plan. Hij wil 700 miljard dollar belastinggeld besteden om daarmee ‘rotte' hypotheekleningen van de banken in Wall Street over te nemen. Hij beweert dit te doen om de doorsnee Amerikaanse gezinnen te helpen met hun huizen en jobs.

De recessie! Voor het eerst in haar bijna 10 jaar oude bestaan glijdt de economie van de eurozone onherroepelijk weg in een recessie. Herstructureringen, collectieve afdankingen, sluitingen en aanvallen op de lonen en andere sociale rechten zullen in kracht toenemen.

Wat bezielt jullie om nog altijd te dwepen met zaken die 150 jaar geleden geschreven zijn? Daarop kunnen we alleen maar antwoorden dat de analyses die Marx maakte actueler zijn dan ooit. Ten bewijze volgt hier een marxistische uitleg van het actuele probleem bij uitstek: de prijsstijgingen.